Η πρόσφατη διαμάχη μεταξύ της αυστραλιανής κυβέρνησης & του κολοσσού των social media σχετικά με το δικαίωμα στη διακίνηση των ειδήσεων μέσω του Facebook έχει καταστήσει σαφές πώς οι εταιρείες αυτές έχουν πλέον φτάσει τη δύναμη των ανεξαρτήτων κρατών.
Ότι μέχρι τώρα η πολιτική και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ήταν στενά συνδεδεμένα, είναι ήδη γνωστό σε όλους. Τα τελευταία χρόνια τίποτα δεν συμβαίνει σε επίπεδο κυβερνήσεων ή διοικήσεων διεθνών οργανισμών χωρίς τα κοινωνικά μέσα να συμμετέχουν με κάποιο τρόπο σε όλα τα θέματα. Αυτό που κανείς δεν θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί είναι ότι ένα κοινωνικό δίκτυο θα μπορούσε μια μέρα να αντιπαρατεθεί σε μια κυβέρνηση, τόσο έντονα ώστε να την αναγκάσει να επανεξετάσει τις θέσεις της. Η σύγκρουση που διαδραματίστηκε τις τελευταίες ημέρες μεταξύ του Facebook και της αυστραλιανής κυβέρνησης φαίνεται να τελειώνει μετά την επίδειξη δύναμης από τη μεριά του «δημιουργήματος Zuckerberg», αλλά πιστέψτε με, σίγουρα δεν θα είναι η τελευταία φορά που θα δούμε κάτι τέτοιο να συμβαίνει παγκοσμίως. Αυτές οι δύο πραγματικότητες Κράτος και διαδίκτυο, θα αντιμετωπίζουν ο ένας τον άλλον μελλοντικά συνεχώς άλλοτε ως σύμμαχοι και τις περισσότερες φορές ως αντίπαλοι. Είναι αυτή μόνο η αρχή;
Τα γεγονότα
Πριν προχωρήσουμε στην ανάλυση της ερώτησης, ας δούμε λεπτομερώς πώς ξεδιπλώθηκαν τα γεγονότα:
Eδώ και μήνες η Αυστραλία προσπαθεί να αναγκάσει τους γίγαντες του διαδικτύου, ιδίως τη Google και το Facebook, να πληρώσουν τους εκδότες για το περιεχόμενο των ειδήσεων που αναπαράγουν και διαδίδουν μέσω των κοινωνικών δικτύων και των μηχανών αναζήτησης. Για να γίνει αυτό εφικτό συντάχθηκε νόμος που απαιτεί από τις εν λόγω εταιρείες να συνάψουν συμφωνίες με όλους τους κατόχους των δικαιωμάτων των ειδήσεων που δημοσιεύονται και, σε περίπτωση που δεν επιτευχθεί συμβιβασμός μεταξύ των δύο μερών, δίνει στη Κυβέρνηση το δικαίωμα παρέμβασης καθορίζοντας την τιμή και τους όρους της μεταξύ τους σύμβασης. Η Google, για να αποφύγει την τριβή, επέλεξε μια πιο ήρεμη πορεία δράσης και προσπάθησε να ακολουθήσει τις διατάξεις του νομοσχεδίου.
Αντίθετα, η αντίδραση του Facebook είχε εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά: δύο εβδομάδες μετά την τελική έγκριση του νομοσχεδίου, το κοινωνικό δίκτυο αφαίρεσε κάθε είδους είδηση που αφορούσε στην επικράτεια της Αυστραλίας και εμπόδισε την προβολή και την κοινή χρήση τους. Για μια ολόκληρη εβδομάδα ξαφνικά, ολόκληρη η Αυστραλία βρέθηκε αποκλεισμένη από ένα μεγάλο κομμάτι των ειδήσεων μέσω του συγκεκριμένου κοινωνικού δικτύου και η κυβέρνηση της Καμπέρα αποφάσισε να αλλάξει το νόμο για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του Ζούκερμπεργκ. Τους εκχώρησε την ελευθερία επιλογής αναφορικά με ποιους εκδότες θα υπογράψουν τη συμφωνία και προώθησε την κατάργηση της ρήτρας διαιτησίας. Στη συνέχεια το Facebook έκανε ένα βήμα πίσω και επανάφερε την κατάσταση στο φυσιολογικό.
Πολιτικό κράτος ενάντια σε ψηφιακή πλατφόρμα
Αυτό που συνέβη είναι ένα ιστορικό γεγονός: για πρώτη φορά ένα κράτος έπρεπε να αντιμετωπίσει μια ιδιωτική εταιρεία σε ίση βάση και υποχώρησε από ένα δημοκρατικά ψηφισμένο νομοσχέδιο για να μην κινδυνεύσει να αποκοπεί από μια ιδιωτική πλατφόρμα. Το Facebook, με τις ενέργειές του, έχει αποδείξει οριστικά ότι οι συγκεκριμένες εταιρείες (κοινωνικά δίκτυα) έχουν φτάσει σε επίπεδο δύναμης τα πραγματικά εθνικά κράτη, τόσο πολύ που τώρα πια ακόμη και οι ηγέτες ενός κράτους δεν μπορούν πλέον να τους επιβληθούν.
Αρκετό καιρό τώρα, οι πολιτικοί είχαν αρχίσει να συνειδητοποιούν και κάποιοι από αυτούς να αποδέχονται (κάνοντας υπέρμετρη χρήση των κοινωνικών δικτύων) την αλήθεια της παντοδυναμίας των δικτύων: τα πρώτα σημάδια είχαν διαφανεί κατά τη διάρκεια της υπόθεσης Trump, με αρκετούς ηγέτες παγκοσμίως να έχουν προχωρήσει σε κριτική εναντίον των κοινωνικών δικτύων για την αυθαίρετη απόφαση να αναστείλουν τον λογαριασμό ενός προέδρου, επικαλούμενοι την ελευθερία της έκφρασης. Στην πραγματικότητα, περισσότερο από έναν αγώνα για ελευθερία, αυτό είναι ζήτημα εξουσίας: τα κράτη και οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να ανεχθούν ότι υπάρχουν περιοχές εκτός της επιρροής τους και θέλουν να ανακτήσουν τον έλεγχο, αλλά περίμεναν πολύ καιρό και τώρα συνειδητοποίησαν ότι έχουν χάσει όχι μόνο μια μάχη αλλά ίσως και τον πόλεμο.
Ας προβληματιστούμε πάνω σε απλά πράγματα όπως η διάδοση πληροφοριών, τα Μεγάλα και τα Μικρά Δεδομένα (Big & small data). Όλες αυτές οι πηγές οικονομικής και κοινωνικής δύναμης τις οποίες η πολιτική έχει χάσει ή δεν ασκούσε ποτέ κάποιου είδους πίεση, θα επιθυμούσαν διακαώς να εγκαθιδρύσουν μια δική τους «πολιτική». Γι’ αυτό κινήσεις όπως αυτή που επιχειρείται από την αυστραλιανή κυβέρνηση κατά πάσα πιθανότητα θα επαναληφθούν στο εγγύς μέλλον και από άλλες κυβερνήσεις. Από την πλευρά τους, τα κοινωνικά δίκτυα και οι γίγαντες του διαδικτύου δεν έχουν καμία πρόθεση να εγκαταλείψουν αυτό που έχουν ήδη κερδίσει. Όπως έχουμε ήδη διαπιστώσει, είναι έτοιμοι να πολεμήσουν για να διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους και σίγουρα έχουν όλα τα μέσα. Από την άλλη μεριά η παγκόσμια πολιτική σκηνή διαθέτει τα αντίστοιχα;