Αναμφίβολα κερδίζει έδαφος τα τελευταία χρόνια και παρουσιάζει αυξητική τάση ένα νέο επάγγελμα αυτό του «life coach» ή αλλιώς «προπονητή ζωής». Μια ειδίκευση που βασίζεται στην καθοδήγηση των ανθρώπων μέσω προτάσεων και οδηγιών για αυτοβελτίωση και προσωπική ανάπτυξη. Αυτό που ανάμεσα σε άλλα πρεσβεύει είναι ότι μέσα από τον επαναπροσδιορισμό της προσωπικής και επαγγελματικής ζωής μπορεί να επιτευχθεί μια αποτελεσματική λειτουργία του ανθρώπου, απαλλαγμένη από το άγχος και τη δυστυχία.
Παράλληλα αναπτύσσεται η τάση απλοποίησης της καθημερινότητας μέσα από την αποτροπή συγκέντρωσης άχρηστων αντικειμένων που προκαλούν άγχος, αγωνία και πολυπλοκότητα. Η ελαχιστοποίηση (minimilasation) ή η απλοποίηση (simplifying) έρχεται ευθέως αντιμέτωπη με τον υπερκαταναλωτισμό και συγκρούεται με την άσκοπη παραγωγή προϊόντων που επιπροσθέτως επιβαρύνει οικολογικά τον πλανήτη μας.
Όλες αυτές οι προσεγγίσεις για την αντιμετώπιση της καθημερινότητας βασίζονται στην επαναφορά των κλασικών της επικούρειας φιλοσοφίας, και όχι μόνο, που ενδυναμώνουν μια «τρέχουσα» θα λέγαμε φιλοσοφία όπως αυτή έχει εκφραστεί από τον «νόμο της έλξης».
Το ερώτημα που τίθεται είναι, γιατί αυτές οι προσεγγίσεις βρίσκουν τόση μεγάλη ανταπόκριση; Χρειάζονται οι μοντέρνοι άνθρωποι καθοδήγηση για τον τρόπο που ζουν τη ζωή τους;
Κάθε τάση ή και θεωρία τέτοιου τύπου αποσκοπεί στην ανάλυση της πραγματικότητας και των αναγκών της. Ο σύγχρονος άνθρωπος μετά από δεκαετίες βομβαρδισμού ενός συγκεκριμένου life style που δεν απέχει πολύ από την επιβολή ενός star system και συγκέντρωσης υλικών μέσα από ευφάνταστες διαφημίσεις, φαίνεται ότι αναζητά κάτι που θα απαλύνει την κενότητα και το μάταιο της ζωής του.
Ίσως αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι το επώνυμο ρούχο που έχει πληρώσει πανάκριβα έχει κατασκευαστεί στο Μπανγκλαντές ή στην Κίνα και οι ώρες εργασίας που έχει καταναλώσει είτε στην επιχείρησή του είτε στην επιχείρηση άλλου για να το αγοράσει, του έχει κοστίσει σε χρόνο από την απόλαυση των βασικών όπως μια βόλτα με την οικογένειά του στον ήλιο ή ένα ποτήρι κρασάκι σε ένα ταβερνάκι με τους παλιούς συμμαθητές του.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο που ένας άγιος της ορθόδοξης εκκλησίας, που ήταν πάντα δίπλα μας με το παράδειγμα της ζωής του, βρήκε τώρα τόσο μεγάλη ανταπόκριση μέσα από μια ταινία. Αναδεικνύεται ένα νέο πρότυπο ζωής που είναι αντίθετο με όλα όσα έχει διδαχθεί ή βιώνει ο σύγχρονος άνθρωπος. Είναι μια υπενθύμιση ότι ο άνθρωπος μπορεί να είναι ικανός για τα καλύτερα, εν μέσω πανδημίας και σκανδάλων. Είναι κι αυτό μια ένδειξη ότι αρχίζει να ξεφτίζει το πρότυπο ζωής που κυριαρχούσε μέχρι σήμερα, όχι γιατί δεν προβάλλεται αρκετά αλλά γιατί δεν καλύπτει τις πραγματικές ανάγκες του αιώνιου ανθρώπου.
Ο σύγχρονος άνθρωπος έχει ανάγκη να είναι «ευτυχισμένος» αλλά ταυτόχρονα αποτελεί στοιχειώδες το να επαναπροσδιορίσουμε την έννοια της «ευτυχίας» ή του «ευ ζην».
Ποιο κενό έρχεται να καλύψει το life coaching και ο μινιμαλισμός;
Θα λέγαμε ότι έρχονται για να μας υπενθυμίσουν ότι θα πρέπει να επιστρέψουμε στα βασικά. Όμως κι εδώ χρειάζεται το μέτρο. Δεν χρειάζονται υπερβολές ούτε ακραίες αντιδράσεις.
Μήπως έρχονται να καλύψουν το κενό που άφησε η φιλοσοφία των σοφών κλασικών και νεότερων; Άλλωστε ο Ε.Π. Παπανούτσος στην «Πρακτική Φιλοσοφία»[1] αναφέρεται σε μια «πρακτική» ή «διδακτική» φιλοσοφία που έρχεται να βοηθήσει τον άνθρωπο στην ώρα της μεγάλης ανάγκης (φόβου, κατάθλιψης, απώλειας κ.τ.λ.), μια τέτοια φιλοσοφία την ονομάζει και βιοσοφία.
Παρόλα αυτά, ορισμένοι προπονητές του βίου αναφέρονται, κυρίως και όχι μόνο, στην «κριτική» φιλοσοφία παραπέμποντας σε ρήσεις αρχαίων φιλοσόφων.
Αυτή είναι από μόνη της μια επαναφορά στις αρχές και τις συνήθειες που δίδαξαν ανά τους αιώνες οι μεγάλοι συγγραφείς, οι οποίοι δεν διδάσκονται επαρκώς στα σχολεία και αυτό είναι μια καλή αρχή. Κατά αυτό τον τρόπο, οι Στωικοί φιλόσοφοι ξαναγίνονται επίκαιροι, προτείνοντας μια φιλοσοφία με την οποία μπορούμε να ταυτιστούμε. Κατά τους ίδιους η απάντηση στο ερώτημα τι είναι ευτυχία βρίσκεται μέσα από την απλοποίηση της καθημερινότητας.[2] Ο Σενέκας μας προτρέπει σε συγκεκριμένες συμπεριφορές για μια ευτυχισμένη ζωή, και στην αρετή που τα τυχαία γεγονότα δεν μας προκαλούν ούτε έπαρση ούτε συντριβή.[3] Ο Δημόκριτος, ο Γελασίνος, ένας από τους μακροβιότερους Έλληνες στοχαστές, μας διδάσκει ότι ο βασικός στόχος της ζωής είναι η ευθυμία.
Μα μπορούμε να ελαχιστοποιήσουμε τις ανάγκες μας και να επικεντρωθούμε στα βασικά; Κάτι τέτοιο απαιτεί την καλλιέργεια άλλης κουλτούρας που θα αντιστέκεται στις προκλήσεις τις καθημερινότητας.
Το κατά πόσο θα αλλάξει ο άνθρωπος εξαρτάται από τον ίδιο και την προθυμία του να προβεί σε βελτιώσεις και αλλαγές στον τρόπο ζωής του. Ο άνθρωπος συνήθως αλλάζει τρόπο ζωής μόνο μέσα από μια καλή ή κακή προσωπική εμπειρία. Παρόλα αυτά μια υπενθύμιση που βασίζεται στις φιλοσοφικές αρχές για μια ευτυχισμένη ζωή μπορεί να «αποθηκευτεί» στο υποσυνείδητο του ατόμου και να είναι χρήσιμη όταν χρειαστεί να αλλάξει ζωή.
Δεν έχουμε χρόνο για χάσιμο και πάντως ο μοναδικός χρόνος που δεν είναι χαμένος είναι αυτός που διαθέτουμε για το «γνώθι σαυτόν». Δικαίως θα αναρωτηθούμε, αν οι τάσεις για αυτοβελτίωση ήρθαν για να μείνουν ή είναι κι αυτό μια μόδα που θα περάσει;
[1] Ε.Π.Παπανούτσος, (1974, 2008), Πρακτική Φιλοσοφία, εκδόσεις Νόηση, σελ. 15, 21.
[2] Βλ. σχετικά, William B. Irvine, (2020), Οδηγός για την καλή ζωή: η αρχαία τέχνη της Στωικής χαράς, εκδόσεις Ίκαρος, σελ. 16-21.
[3] Βλ. σχετικά, Σενέκας, (1996), Για μια ευτυχισμένη ζωή, (μετάφραση στα ελληνικά Ν. Πετρόχειλος), εκδόσεις Πατάκη, , σελ. 39.