Ακούγονται διάφορες απόψεις τελευταία ότι η οικονομική ύφεση που προκαλείται από τα περιοριστικά μέτρα για τον κορονοϊό θα οδηγήσει πολλές επιχειρήσεις, ακόμα και υγιείς, στο κλείσιμο. Απόψεις που, αν και αναδεικνύουν το μέγεθος της ύφεσης που επίκειται, δυστυχώς, οδηγούν σε διάφορες αοριστολογίες ή και ευσεβείς πόθους. Αοριστολογίες και ευσεβής πόθοι, πολλοί επικίνδυνοι, όμως, για το αύριο της οικονομίας μας.
Το κλείσιμο επιχειρήσεων δεν είναι απαραίτητα κακό υποστηρίζουν ορισμένοι, καθώς θα καταφέρουν να επιβιώσουν μόνο οι πραγματικά ισχυρές, άρα η οικονομία θα επωφεληθεί από αυτό. Αυτή είναι η μια, η αποκαλούμενη και αγοραία «φιλελεύθερη», ρητορική. Υπάρχει, όμως και η άλλη, η αγοραία «αριστερή» και «φιλολαϊκή», ρητορική. Οι υποστηρικτές αυτής της ρητορικής υποστηρίζουν ότι τα κράτη θα πρέπει να προχωρήσουν σε κρατικοποιήσεις επιχειρήσεων.
Και στις δυο περιπτώσεις, εσκεμμένα και μη, αν όντως υπάρξουν οι συνθήκες αυτές τότε οι οικονομίες νομοτελειακά οδηγούνται σε αδιέξοδο, το οποίο ονομάζεται μονοπώλιο. Μάλλον, και με λύπη μου το λέω αυτό, είτε από άγνοια είτε από ευσεβή πόθο, οι ρήτορες της μιας ή της άλλης πλευράς, έχουν στο μυαλό τους ότι τα μονοπώλια είναι κάτι το υγιές ή έστω τη δεδομένη στιγμή απαραίτητο.
Για να μπορέσετε να καταλάβετε που πραγματικά οδηγεί η παραπάνω συνθήκη, και από την μια και από την άλλη πλευρά, θα χρησιμοποιήσω μια ιστορία από το σύγγραμμα του Μπέρτραντ Ράσσελ, Στις Συμπληγάδες των Ιδεών. Από την δεκαετία του 1960, ο Ράσελ, περιγράφει μια ιστορία θέλοντας να αποδείξει τα αδιέξοδα στα οποία μπορεί να βρεθεί μια οικονομία αν βρεθεί σε κατάσταση μονοπωλίου, αλλά και πως μπορεί να φτάσει εκεί.
Συγκεκριμένα λοιπόν περιγράφει: «Μια φορά και έναν καιρό, σε μια μετρίου μεγέθους πολιτεία, ζούσαν μερικοί χασάπηδες, μερικοί φουρναραίοι κοκ. Ένας χασάπης, εξαιρετικά ενεργητικός άνθρωπος, σκέφτηκε πως θα έβγαζε περισσότερα αν όλοι οι άλλοι συνάδελφοι του είχαν καταστραφεί, και έτσι αποχτούσε αυτός το μονοπώλιο στη δουλειά του. Πουλώντας συστηματικά κάτω από το κόστος, ο χασάπης εκείνος πέτυχε το σκοπό του, αν και στο μεταξύ οι ζημιές του είχαν σχεδόν εκμηδενίσει τα κεφάλαια και την πίστη του στην αγορά. Τον ίδιο καιρό, ένας ενεργητικός φούρναρης σκέφτηκε και εκείνος το ίδιο και πέτυχε να καταστρέψει και αυτός τους άλλους συναδέλφους του. Το ίδιο συνέβη και στα άλλα καταστήματα που πουλούσαν είδη στον κόσμο».
Θέλοντας να δείξει το δραματικό αποτέλεσμα των προσδοκιών χασάπηδων και φουρναραίων για μονοπώλιο, ο Ράσσελ γράφει τα εξής: «Όλοι αυτοί οι μονοπωλητές, που πέτυχαν, υπολόγιζαν τώρα πως θα θησαυρίσουν. Δυστυχώς, όμως, οι κατεστραμμένοι χασάπηδες δεν μπορούσαν τώρα να αγοράσουν ψωμί, οι καταστραμμένοι φουρναραίοι δεν αγόραζαν πια κρέας. Είχαν απολύσει και τους υπαλλήλους τους και αυτοί είχαν φύγει από την πόλη, για να βρούνε αλλού δουλειά. Το αποτέλεσμα ήταν πως, παρόλο που ο χασάπης και ο φούρναρης είχαν εξασφαλίσει το μονοπώλιο, πουλούσαν τώρα λιγότερο εμπόρευμα από άλλοτε. Είχαν ξεχάσει την αλήθεια πως, ενώ οι ανταγωνιστές σε βλάπτουν, οι πελάτες σε ωφελούν, και πως οι πελάτες είναι περισσότεροι, όταν όλος ο κόσμος ευημερεί».
Από την μια πλευρά, οι αγοραία «φιλελεύθεροι» ρήτορες οφείλουν να συνειδητοποιήσουν, ότι η ιδιωτική οικονομία δεν μπορεί να αναπτυχθεί χωρίς ισχυρές θεσμικές εγγυήσεις και χωρίς το πλαίσιο της κρατικής οικονομικής και δημοσιονομικής πολιτικής, γεγονός που εν μέσω ύφεσης οι συνθήκες αυτές καθίστανται ακόμη πιο απαραίτητες. Από την άλλη, οι αγοραία «αριστεροί» και «φιλολαϊκοί» ρήτορες, θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι όπου ο πολιτικός παράγοντας, δηλαδή ο κομματικός μηχανισμός, ελέγχει τη διοίκηση και το σύστημα κατανομής, όπου δηλαδή είναι άγνωστες οι διαχωριστικές γραμμές του δυτικού κράτους δικαίου ανάμεσα στο κόμμα, κράτος και οικονομία – εκεί η οικονομική κατάρρευση θα ακολουθήσει αναγκαία την πολιτική.
Πιστεύω ότι 40 έτη τώρα δεν έχουμε πάρει τα μαθήματα από το άλλοτε «σοσιαλιστικό», άλλοτε «φιλελεύθερο» ΠΑΣΟΚ, τον «τα πάντα όλα» Καραμανλή τον νεότερο – το μόνο που δεν μπορώ να του προσάψω είναι ότι έστω και αργά δεν προειδοποίησε για το χάος που ερχόταν και δεν προσπάθησε να κάνει ενέργειες για να μπορέσει να το αποτρέψει – και τον «προοδευτικό» ΣΥΡΙΖΑ.
Αντί να προσδοκούμε μονοπώλια, θα πρέπει να εστιάσουμε στην εσώτερη συνάρτηση ανάμεσα στη γενική διεύρυνση των κρατικών λειτουργιών και τη γενική άνθηση της ιδιωτικής οικονομίας, για να μπορέσει να αντιμετωπιστεί η επικείμενη ύφεση. Η σημερινή τεχνολογία ήδη έχει άλλα μπορεί και περαιτέρω να μετριάσει τις συνέπειες της διογκωμένης γραφειοκρατίας, που ενδεχομένως η διεύρυνση κρατικών λειτουργειών μπορεί να επιφέρει.
Εξίσου ουσιαστικό είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι, πολύ καλός ο τουρισμός, αλλά χωρίς μεταποίηση και επάρκεια σε πρώτες ύλες, δεν μπορεί μια εθνική οικονομία να σταθεί στα πόδια της, τη στιγμή μάλιστα που το παγκοσμιοποιημένο σκηνικό εμφάνισε έντονα τις πολύ σοβαρές αδυναμίες τους και από τότε παραπαίει πολύ επικίνδυνα.
Συχνότατα η ελληνική οικονομική πολιτική θυμίζει κάποιον ο οποίος δεν ανησυχεί γιατί δεν έχει πόδια, πιστεύοντας ότι στην κρίσιμη στιγμή θα του φυτρώσουν φτερά. Ας ξεκινήσει άμεσα ένας ουσιαστικός διάλογος γιατί η ύφεση είναι μπροστά μας και αν αφήσουμε από την μια την αγοραία «φιλελεύθερη» και από την άλλη την αγοραία «αριστερή» ή και «φιλολαϊκή» ρητορική να επικρατήσουν πολύ φοβάμαι ότι πολύ σύντομα δε θα έχουμε οικονομία για να μιλάμε. Ας αρχίσουμε άμεσα τον διάλογο αυτό γιατί για να περπατήσει κανείς πρέπει πρώτα-πρώτα να έχει πόδια…