Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, για το σύνολο των επιχειρήσεων και των δραστηριοτήτων της οικονομίας, ο κύκλος εργασιών το δεύτερο τρίμηνο 2020 σημείωσε μείωση 25,1% σε σχέση με το δεύτερο τρίμηνο 2019. Αυτό είναι εμφανές και στα στοιχεία του προϋπολογισμού για το διάστημα Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου, τα οποία δείχνουν απώλειες εσόδων ξεπερνούν τα 5 δισ. ευρώ και συρρίκνωση της κατανάλωσης.
Δύο πρόσφατες μελέτες του τμήματος μελετών και έρευνας της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (BIS), προβλέπουν ένα νέο κύμα χρεοκοπίας επιχειρήσεων το 2021 με μεγάλη αύξηση της ανεργίας. Στην ίδια ακριβώς κατεύθυνση βρίσκονται και εκθέσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου αλλά και κεντρικής τράπεζας της Γερμανίας. Και στις δυο γίνεται αναφορά για μεγάλο κύμα χρεοκοπιών, τόσο παγκοσμίως όσο και στην Γερμανία.
Σε όλο αυτό το σκηνικό που διαδραματίζεται οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις είναι οι πιο ευάλωτες. Η ρευστότητα τους είναι πολύ περιορισμένη, οι χρηματοδοτικές τους επιλογές είναι λίγες και δεν έχουν πρόσβαση στις αγορές. Πολλές δε από αυτές, εξαιτίας της μακρόχρονης οικονομικής κρίσης που προηγήθηκε της πανδημίας, ήταν ήδη υπερχρεωμένες. Υπάρχουν δε αρκετές ακόμα και στην κατηγορία των ζόμπι.
Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, στη χώρα μας δραστηριοποιούνται περίπου 850.000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Από στοιχεία του ΙΜΕ-ΓΣΕΒΕΕ, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις συγκροτούν τη συντριπτική πλειονότητα της επιχειρηματικής δραστηριότητας στην Ελλάδα, διατηρώντας ως μερίδιο το 99,5% στο σύνολο των επιχειρήσεων, το 86,9% της απασχόλησης και το 73,2% της προστιθέμενης αξίας.
Οι πέντε κλάδοι στους οποίους κατά βάση δραστηριοποιούνται είναι η μεταποίηση, το χονδρικό και λιανικό εμπόριο, η επισκευή μηχανοκίνητων οχημάτων και μοτοσυκλετών, οι δραστηριότητες υπηρεσιών παροχής καταλύματος και υπηρεσιών εστίασης, η διαχείριση ακίνητης περιουσίας και οι κατασκευές. Να σημειωθεί εδώ ότι γύρω από αυτούς τους κλάδους έχει δημιουργηθεί και ένα οικοσύστημα προμηθευτών και συνεργατών τους το οποίο, έμμεσα, επηρεάζεται και αυτό. Την ίδια στιγμή, οι παραπάνω, είναι και οι κλάδοι που έχουν πληγεί περισσότερο εξαιτίας της πανδημίας. Η δε συνολική απόδοση της Ελλάδας στην επιχειρηματικότητα στην πλειονότητα των δεικτών παραμένει κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ.
Η πραγματικότητα, όχι μόνο εξαιτίας της πανδημίας, αλλά και της δεκάχρονης οικονομικής κρίσης με την μεσολάβηση μιας καταστροφικής πενταετίας ΣΥΡΙΖΑ, είναι αρκετά σύνθετη. Η πολιτεία έχει ήδη θέσει και συνεχίζει να θέτει πλέγματα προστασίας τόσο για την αποφυγή διασποράς του κορωνοϊού όσο και μέτρα στήριξης της απασχόλησης και των επιχειρήσεων. Όσο θα επιτείνεται η πανδημία, η πολιτεία θα αναγκαστεί να συνεχίσει να λαμβάνει μέτρα προστασίας για την αποφυγή διασποράς της. Στο μεταξύ, όμως, η στήριξη των επιχειρήσεων, προς αποφυγή περαιτέρω διόγκωσης του χρέους, θα περιοριστεί μόνο σε όσες από αυτές είναι, όχι μόνο, βιώσιμες, αλλά, επίσης, διαθέτουν αναπτυξιακές προοπτικές – το λεγόμενο “scale-up”, επιχειρηματική μεγέθυνση.
Στο πλαίσιο αυτό, εγκαινιάστηκε πρόσφατα από τον πρωθυπουργό η πλατφόρμα Elevate Greece (Εθνικό Μητρώο Νεοφυών Επιχειρήσεων), μέσω της οποίας θα εγγράφονται οι ενδιαφερόμενες νεοφυείς επιχειρήσεις και θα πιστοποιείται ότι χαρακτηρίζονται «επίσημα» από την Πολιτεία ως νεοφυείς, εφόσον πληρούν δύο βασικά χαρακτηριστικά (μεγέθυνση, καινοτομία και δημιουργία μακροπρόθεσμης αξίας). Παράλληλα, ήδη τρέχει η επενδυτική πλατφόρμα Εquifund με διαθέσιμους πόρους 450 εκατ. ευρώ περίπου και με τα εννέα funds – εταιρείες venture capital – που συμμετέχουν σε αυτό να έχουν επενδύσει μέχρι στιγμής 112 εκατ. ευρώ σε συνολικά 98 επιχειρήσεις.
Στην πρόσβαση στη χρηματοδότηση για νεοφυείς και καινοτόμες επιχειρήσεις, η μεγαλύτερη τομή υπήρξε από την κυβέρνηση Σαμαρά, όταν ενέταξε πλήρως στο σχεδιασμό της και το Ταμείο Χαρτοφυλακίου (Fund-of-Funds) JEREMIE, το οποίο ναι μεν είχε ξεκινήσει να υλοποιείται από το 2010 αλλά σχεδόν μόνο στα χαρτιά. Η κυβέρνηση Σαμαρά δεν έμεινε μόνο εκεί. Παράλληλα με το JEREMIE, το 2014 συστήνεται το Ελληνικό Επενδυτικό Ταμείο, το Ταμείο Χρηματοδότησης των Ελληνικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων το οποίο χρηματοδοτήθηκε με 100 εκατ. ευρώ από το ελληνικό δημόσιο και 100 εκατ. ευρώ από το γερμανικό δημόσιο.
Από την μια σκέφτομαι ότι είναι δεδομένο ότι αν δεν μεσολαβούσε η καταστροφική πενταετία ΣΥΡΙΖΑ θα μιλούσαμε σήμερα για μια άλλη Ελλάδα. Από την άλλη, έστω και έτσι, αν δεν γινόντουσαν επί Σαμαρά όλες αυτές οι τομές ο σημερινός Πρωθυπουργός δεν θα μπορούσε να μιλάει σήμερα για πλατφόρμα Elevate Greece.
Ένας ακόμα σχεδιασμός της κυβέρνησης Σαμαρά, που διέκοψε βίαια ο καταστροφικός τυφώνας ΣΥΡΙΖΑ, και που προχώρησε η σημερινή κυβέρνηση είναι η δημιουργία του ταμείου συνεπενδύσεων με επιχειρηματικούς αγγέλους (business angels) – από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων και την Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα. Πρόκειται για επενδυτές οι οποίοι διαβλέποντας προοπτικές σε μια επιχειρηματική ιδέα, τοποθετούν κεφάλαια και παρέχουν τεχνογνωσία σε εταιρείες που βρίσκονται στο πρώιμο στάδιο ανάπτυξής τους.
Με την κυβέρνηση Σαμαρά μέχρι και ελληνικές πλατφόρμες crowdfunding – «χρηματοδότηση από το πλήθος» ή «συμμετοχική χρηματοδότηση» – γνωρίσαμε, η λειτουργία των οποίων κατά τη διάρκεια του καθεστώτος ΣΥΡΙΖΑ απαξιώθηκε. Ας ελπίσουμε το επενδυτικό περιβάλλον που επιχειρεί να δημιουργήσει η σημερινή κυβέρνηση να τις βοηθήσει να ενεργοποιηθούν ολοκληρωμένα ξανά.
Η κυβέρνηση Σαμαρά είχε και ένα ολοκληρωμένο σχέδιο στρατηγικών επενδύσεων που αν υλοποιείτο ταυτόχρονα και σε όλους τους επιλεγμένους τομείς – Αγροτικής Ανάπτυξης, Τουρισμού, Ενέργειας και Περιβαλλοντικής Βιομηχανίας, Έρευνας και Τεχνολογίας, Ναυτιλίας, Διαμετακομιστικού εμπορίου και Βιομηχανίας φαρμάκων – θα απέφερε συνολικά 54 δισεκατομμύρια ευρώ πρόσθετα στο ΑΕΠ και θα δημιουργούσε 770 χιλιάδες θέσεις εργασίας μέχρι το 2021. Μαζί με τον στρατηγικό σχεδιασμό βλέπουμε τότε και την είσοδο πολυεθνικών κολοσσών όπως η Microsoft, η Hewlett Packard κ.α..
Η σημερινή κυβέρνηση θα πρέπει να συνεχίσει να υλοποιεί με μεγαλύτερη ένταση τον παραπάνω σχεδιασμό. Εν μέρει το κάνει. Με αφορμή την απόφαση για υλοποίηση επένδυσης της Microsoft στην Ελλάδα, ύψους 400 εκατ. ευρώ, για κόμβο Data Center στην Αττική, με την προστιθέμενη αξία να φθάνει το 1 δισ., και επανεκκίνηση του Ελληνικού ανακοινώθηκαν από την κυβέρνηση πρόσφατα και 14+3 στρατηγικές επενδύσεις που αποτελούν ένα υποσύνολο 43 επενδυτικών σχεδίων συνολικής αξίας 13,4 δισ. ευρώ. Τα πιο πρόσφατα δείγματα εταιρειών που αποφάσισαν να επενδύσουν στον νέο κόμβο καινοτομίας και υψηλής τεχνολογίας που δημιουργείται στη συμπρωτεύουσα είναι η Profile Software και η Pfizer είναι και αυτά προς την παραπάνω κατεύθυνση. Εγκαίνια αναμένεται να κάνει σύντομα και το νέο Κέντρο Καινοτομίας της Cisco, συνολικής επένδυσης έως 12 εκατ. ευρώ.. Στις αρχές του έτους εγκαινιάστηκε στα Ιωάννινα το νέο κέντρο έρευνας και τεχνολογίας της γερμανικής TeamViewer.
Οι αποκρατικοποιήσεις έχουν επανεκκινήσει αποσπώντας διεθνές επενδυτικό ενδιαφέρον και νέες μέθοδοι εργασίας υιοθετούνται. Μένουν πάρα πολλά ακόμα να γίνουν άμεσα και με μεγαλύτερη συμπύκνωση και ένταση και κυρίως στο κομμάτι των μεταρρυθμίσεων που έχουν μείνει πολύ πίσω, της εξυγίανσης των ελληνικών τραπεζών και της επαναξιοποίησης του χρηματιστηρίου. Η κυβέρνηση Σαμαρά έδειξε πρώτη τον δρόμο. Δεν μένει παρά να τον ακολουθήσουμε.
Η Ελλάδα από χώρα του καφέ, του συνδικαλισμού, των καταλήψεων και του σουβλακιού θα πρέπει να μεταμορφωθεί σε χώρα της καινοτομίας και της παραγωγής. Ο καφές και το σουβλάκι φυσικά και θα συνεχίσουν να υπάρχουν και να στηρίζουν όσο μπορούν το ελληνικό ΑΕΠ. Περιφερειακά, όμως, και μόνο μέσα από τους επιχειρηματίες στο χώρο της εστίασης, τους barista και σεφ που μπορούν να σκεφτούν έξω από το κουτί.
Οι καταλήψεις δεν έχουν θέση στην Ελλάδα. Ο συνδικαλισμός, όμως, που έχει, όπως και σε κάθε άλλη χώρα, θα πρέπει να αλλάξει, να γίνει ρεαλιστικός και να προσαρμοστεί στις νέες ανάγκες των εργαζομένων και τις σύγχρονες και εφευρετικές μεθόδους επικοινωνίας.
Η καινοτομία δεν περιορίζεται αποκλειστικά στην τεχνολογία. Υπάρχει και βρίσκεται παντού και κυρίως στον τρόπο που σκεφτόμαστε και προσαρμοζόμαστε στο νέο περιβάλλον για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε. Δεν επιβιώνει ο πιο δυνατός, ούτε και αυτός που κάνει περισσότερο θόρυβο, αλλά εκείνος που καταφέρνει να προσαρμοστεί πιο εύκολα.