Πρόσφατο δημοσίευμα βρετανικής εφημερίδας αναφέρει ότι σε οδηγία προχώρησε το Πανεπιστήμιο του Μπράιτον στην Βρετανία προς το προσωπικό του με το οποίο ζητάει να μην λένε «κλείσιμο για τα Χριστούγεννα» αλλά «χειμερινή περίοδος κλεισίματος»! Το γεγονός αυτό έρχεται να πλαισιώσει το κίνημα του cancel culture, του νέου δόγματος της σημερινής εποχής. Η σημερινή πραγματικότητα θυμίζει έντονα σε πολλά σημεία την εποχή έναν αιώνα πριν.
Χαρακτηριστικά, στις 6 Μαρτίου 1927, σε μια ομιλία του την οποία εκφώνησε για την Εθνική Λέσχη Κοσμικών του Νότιου Λονδίνου με τίτλο: «Γιατί δεν είμαι χριστιανός», ο Μπέρτραντ Ράσσελ επιχειρηματολογεί, φιλοσοφικά και επιστημονικά, πάνω σε αυτό το θέμα, δηλαδή την απορριπτική για τον χριστιανισμό άποψη του, χωρίς όμως να μπορεί τελικά να πείσει.
Την εποχή που ο Ράσσελ εκφώνησε την ομιλία του, είχε προηγηθεί η Επανάσταση των Μπολσεβίκων στην Ρωσία, το 1917, και επικρατούσε το σύνθημα «Ειρήνη, γη, ψωμί, και όλη η εξουσία στα Σοβιέτ». Η αριστερά τότε έκανε την πρώτη ουσιαστικά παγκόσμια επανάσταση της. Η διαφορά σε σχέση με σήμερα ήταν ότι τότε εστίαζε καθαρά και μόνο στο προλεταριάτο. Με την επικράτηση της δικτατορίας του θα επέρχετο και το τέλος της Ιστορίας. Μετά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού και αποτυχία της δικτατορίας του προλεταριάτου, η αριστερά έχει αλλάξει δόγμα και προωθεί ως το τέλος της Ιστορίας, όχι το προλεταριάτο αλλά την επικράτηση της δικτατορίας της woke ή cancel culture. Από τον έναν στον άλλον ολοκληρωτισμό.
Απέναντι σε αυτό που αποδίδεται στον χριστιανισμό, διαχρονικά αλλά και από τον Ράσσελ, ως ένοχος συντηρητισμός, αντίθεση στην πρόοδο και εξέλιξη, μη ρεαλισμός, ανελευθερία, ταύτιση με τον σκοταδισμό, ο Αντώνης Σαμαράκης στο σύγγραμμα του Γιατί είμαι χριστιανός, είκοσι χρόνια αργότερα, το 1947, αμέσως μετά τη Διακήρυξη της Χριστιανικής Ένωσης Επιστημόνων, σε ηλικία μόλις είκοσι οχτώ ετών, θεωρείται ότι έγραψε το κείμενο αυτό ως απάντηση στον Μπέρναντ Ράσσελ αλλά και ολοκληρωτικό αυτό κίνημα.
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι ο Σαμαράκης στο σύγγραμμα του αυτό χαρακτηρίζει «προλεταριακό κήρυγμα, προλεταριακό κίνημα» τον Χριστιανισμό. Όπως γράφει χαρακτηριστικά πάνω σε αυτό: «…ο χριστιανισμός μου προσφέρει μια ευτυχία, την ευτυχία. Η «ευτυχία» που προσφέρουν οι άλλοι είναι τυποποιημένη, κονσερβαρισμένη, έτοιμη. Δεν απαιτεί τον παραμικρό κόπο, τον παραμικρό αγώνα για να την κατακτήσεις, ενώ η χριστιανική ευτυχία χρειάζεται κάθε στιγμή σκάλισμα με τα ίδια σου τα χέρια. Χρειάζεται ν’ αγοράζω την ευτυχία μου κάθε στιγμή με το ίδιο μου το αίμα… Για να ζήσω χριστιανικά, πρέπει να πεθάνω κάθε στιγμή από το ίδιο μου το χέρι. Προλετάριος είναι κάποιος που ζει με τον καρπό της δικής του ατομικής δουλειάς. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο ζει και η χριστιανική μου πραγματικότητα. Να γιατί είναι προλεταριακή».
Αξίζει τον κόπο να παραθέσουμε τα κυριότερα «γιατί είμαι χριστιανός» του Αντώνη Σαμαράκη:
« … Να γιατί είμαι χριστιανός… γιατί είναι ο χριστιανισμός μου ο μοναδικός ρεαλιστικός τρόπος ζωής… μέσα σε όλα αυτά τα φανταστικά… τα καθόλου, μα καθόλου ρεαλιστικά κακέκτυπα ζωής που με κυκλώνουν από παντού… Ναι, είμαι χριστιανός σημαίνει «Είμαι ρεαλιστικός άνθρωπος… Είμαι ο homo realisticus. Και να το πρώτο πρώτο ρεαλιστικό στοιχείο μου. Οι φιλοδοξίες μου… Είμαι χριστιανός γιατί έχω μέσα μου φιλοδοξίες. Ναι, θέλω να γεμίσω ομορφιά τον γύρω μου κόσμο, αφού πρώτα γιομίσω ομορφιά τον μέσα μου κόσμο. Και επειδή είμαι χριστιανός, γι’ αυτό έχω διπλές φιλοδοξίες μέσα μου.
»» … Είμαι χριστιανός γιατί, αν δεν ήμουν χριστιανός, τότε, δε θα ‘χα παρά να διαλέξω ανάμεσα σε τρεις λύσεις, ανάμεσα σε τρεις θανάτους στη ζωή μου: Ή να αφήσω να τρελαθώ, ή να αυτοκτονήσω, ή να πεθάνω πνευματικά. Ναι, ένας άνθρωπος που δεν είναι χριστιανός, αλλά που διατηρεί ωστόσο μέσα του ένα μίνιμουμ εντιμότητας, δεν μπορεί παρά ανάμεσα σ’ αυτές τις παραπάνω τρεις «λύσεις» να διαλέξει και τη δική μου. Ανάμεσα σ’ αυτούς τους τρεις θανάτους να διαλέξει και τον δικό του. Όσο για μένα, εγώ διάλεξα τη ΖΩΗ.
»» … Είμαι χριστιανός γιατί οι άλλοι δε με πείθουν ότι δεν πρέπει, ότι δεν αξίζει να’ μαι χριστιανός… Και δε με πείθουν όχι μόνο με τα λόγια τους ή με τα γραφτά τους, αλλά προπαντός με τον τρόπο ζωής που μου έδειξαν να ζήσω και που εγώ τον έζησα αυτόν τον τρόπο. Και είδα.
»» … Πιστεύω στην ιδέα του πολιτισμού. Να γιατί είμαι χριστιανός. Αλλά και από τη στιγμή που έγινα χριστιανός, άρχισα να πιστεύω στη δυνατότητα να πραγματοποιηθεί αυτή η ιδέα του πολιτισμού. Και άρχισα να δουλεύω σαν απλός εργάτης για την πραγματικότητα αυτή.
»» … Το να ‘μαι χριστιανός σημαίνει ότι βρίσκομαι μέσα σε κάτι που είναι καθολικό. Ο Χριστός μου με θέλει καθολικό μέσα Του. Κι εγώ Τον θέλω καθολικό μέσα μου. Σ’ αυτό το καθολικό ξαναβρίσκω καθολικά τον εαυτό μου, τη χαμένη ενότητα μου.
»» … Είμαι χριστιανός γιατί απόκτησα μέσα στον χριστιανισμό μου, εξαιτίας του χριστιανισμού μου, συνείδηση της αδυναμίας μου. Και αυτό ακριβώς είναι εκείνο που με κάνει δυνατό, τόσο δυνατό ώστε και τις ίδιες τις αδυναμίες να τις ξεπερνώ.
»» … Ναι, ο χριστιανισμός προσφέρει αυτό το σύμπλεγμα στον άνθρωπο, σε κάθε άνθρωπο κάθε εποχής. Δάκρυα, αίμα και ιδρώτα γύρω από τον χριστιανό και μέσα του… Παραπάνω μέσα του. Να οι τρεις παράγοντες του χριστιανισμού. Ο ένας πολλαπλασιάζεται με τον άλλον. Και το γινόμενο τους, ω, το γινόμενο τους… Δάκρυα επί αίμα και ιδρώτα = χαρά.
»» … Είμαι χριστιανός γιατί στον Κύριο βρήκα τη μοναδική ελπίδα της ζωής μου. Ο Δάντης έγραψε: «Αφήστε κάθε ελπίδα όσοι μπαίνετε εδώ μέσα». Θα ταίριαζε αυτός ο στίχος κουτί στη ζωή μας, σ’ αυτήν εδώ τη ζωή… Μα για κείνους που μπαίνουν μέσα στη χριστιανική ζωή θα ταίριαζε αυτός εδώ ο στίχος: «Όσοι μπαίνουν εδώ μέσα να ‘χουνε ελπίδα».
»» … Γιατί ο χριστιανισμός δεν είναι κανονισμός ζωής, δεν είναι ένας ψυχρός κανονισμός ζωής, δεν είναι νομοθετικό διάταγμα ζωής ο χριστιανισμός. Γιατί ένας νόμος, όσο κι αν τον υποθέσουμε δίκαιο, ωστόσο δεν μπορεί ποτέ αυτός ο νόμος να είναι αυτή η ίδια η ιδέα τις δικαιοσύνης. Έτσι και με τον χριστιανισμό, οι άλλοι είναι ίσως συστήματα ζωής, κανονισμοί ζωής, δεν είναι όμως καθόλου η ίδια η ζωή. Ο χριστιανισμός είναι αυτό το τελευταίο: Η ίδια η ζωή.
»» … Το να ‘μαι χριστιανός, και να ‘μαι σωστά χριστιανός, με γλιτώνει από την πνευματική ανεργία, που μαστίζει την εποχή μας, πιο πολύ ακόμη και από την κοινή μορφή ανεργίας. Γιατί πνευματικά άνεργος δεν είναι μονάχα κείνος που δεν έχει μια συγκεκριμένη, μια κάποια τέλος πάντων, κατεύθυνση στη ζωή του, αλλά είναι κι αυτός που έχει βέβαια μια τέτοια κατεύθυνση, μα την αφήνει καταχωνιασμένη στα βάθη του εαυτού του, και δεν τη δουλεύει, και δεν κοπιάζει, και δε θυσιάζει κάθε στιγμή τον εαυτό του για να την εκφράσει αυτή την κατεύθυνση. Κι η έκφραση της χριστιανικής κοσμοθεωρίας, για να ξαναγυρίσουμε στη συγκεκριμένη περίπτωση, είναι χριστιανική πράξη.
»» … Η εποχή μας έχει ακόμη ένα βασικό χαρακτηριστικό: Την πνευματική νέκρωση. Την πνευματική ανικανότητα. Ο χριστιανός είναι ο μόνος που διατηρεί τις πνευματικές αναπαραγωγικές του ικανότητες. Γιατί ο χριστιανός είναι δημιουργός. Είμαι χριστιανός, όταν είδα το φως του ήλιου. Ήρθα εκ του μη όντος εις το είναι, η γέννηση μου ήταν η διάψευση της ανυπαρξίας μου της αισθητής. Όταν είδα το φως του Χριστού, ήρθα εκ του πνευματικού μη όντος εις το είναι. Η χριστιανική αναγέννηση μου ήταν η διάψευση της πνευματικής μου ανυπαρξίας.
»» … Η Ιστορία είναι γι’ αυτόν ακόμη μια αφορμή αγάπης. Ο χριστιανός νιώθει μ’ άλλα λόγια το παρελθόν, γιατί έχει κατακτήσει το μέλλον, έχει τον οραματισμό του μέλλοντος. Η ζωή του χριστιανού στερεώνεται πάνω στο παρόν του, σ’ αυτήν εδώ την καθημερινή ζωή. Το παρελθόν του χριστιανού είναι η αίσθηση της «πτώσης», η αίσθηση ότι ξέπεσε από κάπου. Το μέλλον του είναι ο οραματισμός της αιωνιότητας, η λαχτάρα για την αιωνιότητα. Και τα δυο αυτά, το παρελθόν και το μέλλον, αγκαλιάζουν τα πόδια του Σταυρού που για τον χριστιανό λέγεται «καθημερινή ζωή». Και το ‘χει κατακτήσει αυτό το μέλλον του ο χριστιανός όσο αγωνίζεται σ’ αυτήν εδώ την καθημερινή ζωή, όσο εξακολουθεί να σηκώνει τον Σταυρό του τον καθημερινό. Όσο εξακολουθεί, και μονάχα ν’ αγωνίζεται, έχει κατακτήσει μ’ αυτόν τον τρόπο το παρόν του.
»» … «Θέλω να γίνω όχι ένας τίμιος άνθρωπος μα ένας άγιος». Δε θυμάμαι που ακριβώς το ‘χω διαβάσει αυτό, πάντως ήταν λόγια κάποιου Ρώσου φυσικά. Και ο χριστιανισμός είναι ο μόνος δρόμος να γίνω άγιος. Μα η αγιότητα μου αυτή είναι τόσο πλατιά, τόσο ουσιαστική, τόσο έντιμη ώστε ένας χριστιανός άγιος είναι ταυτόχρονα και ένας τίμιος άνθρωπος, τίμιος όχι με τη συμβατική έννοια του Ποινικού Νόμου, αλλά με τη βαθύτατη ευθύνη τιμής που καθορίζει η μια και αναλλοίωτη ανθρώπινη συνείδηση.
»» … Είμαι χριστιανός γιατί αυτό σημαίνει πρώτα πρώτα πράξη. Η καθαρή, η εκατό τα εκατό πράξη, η δημιουργία. Μου δίνει συγκίνηση το ότι είμαι χριστιανός. Και είναι τόσο δυσεύρετο εμπόρευμα η συγκίνηση στις μέρας μας. Το να’ μαι χριστιανός μου δίνει συγκίνηση όχι θανάτου, όχι θανατηφόρα συγκίνηση, αλλά μου δίνει αυτό μια βαθιά συγκίνηση ζωής, τη ζωική συγκίνηση, τη ζωτική συγκίνηση.
Τέλος, «Είμαι χριστιανός», γράφει ο Σαμαράκης, «γιατί δε θέλω, φίλε να ‘μαι κανενός είδους υπεράνθρωπος. Α, όχι! Μου φτάνει να ‘μαι απλώς άνθρωπος. Άνθρωπος με όλες τις αδυναμίες μου και με τη συνείδηση αυτών μου των αδυναμιών… Γιατί το πρώτο πρώτο, φίλε, για να κάνεις τη ζωή θαύμα είναι να τη δεις αυτή τη ζωή σαν θαύμα, ακόμη κι όταν αυτή δεν είναι καθόλου θαύμα. Να τη δεις a priori ως θαύμα… γιατί εγώ γνώρισα τον Κύριο σε δύσκολες ώρες της ζωής μου. Ναι, ο Κύριος είναι ο μόνος που είχε το θάρρος να μείνει μαζί μου τις ώρες της δοκιμασίας… γιατί είχα το θάρρος να κοιταχτώ πρόσωπο με πρόσωπο με τον δαίμονα μου… Με ξανακάνει παιδί ο χριστιανισμός μου. Μου ξαναδίνει το χαμένο όραμα του κόσμου. Το παιδικό».
Η φράση του τίτλου του παρόντος άρθρου ανήκει στον Μ. Καραγάτση από το έργο του Η μεγάλη λιτανεία. Ο Καραγάτσης αποτυπώνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο μια από τις σημαντικότερες αντιθέσεις και αντιφάσεις πράξεων και συναισθημάτων τόσο της εποχής του όσο και της εποχής μας. «Η απιστία… από άρνηση έγινε δόγμα, δηλαδή πίστη».
Πάνω σε αυτό το θέμα αν μπορούσα να ξεκινήσω έναν φανταστικό διάλογο μεταξύ Ελλήνων λογοτεχνών θα επέλεγα να απαντήσει στον Καραγάτση ο Άγγελος Τερζάκης μέσα από το Δίχως Θεό. Ο Τερζάκης γράφει χαρακτηριστικά: «… Εμείς βλέπεις, είμαστε σήμερα ένας κόσμος που έχασε το Θεό του. Η ιδέα της θεότητας απουσιάζει από τη ζωή κι’ απόμεινε στη θέση της ένα είδωλο. Τι θα γίνουμε δίχως Θεό; πες μου. Μπορούμε να ζήσουμε κι’ έτσι, δίχως την κεκτημένη ταχύτητα που μας οδηγούσε ίσαμε τώρα; Ίσως ναι, δε λέω. Άλλοτε, το πίστεψα φανατικά. Ως τότε όμως, στη μεταβατική τούτη εποχή, δε βρίσκεις πως μπορούν να σημειωθούν πράματα τερατώδη, πράξεις έσχατης απελπισίας, να βγουν στο φως όντα με όψη ανθρώπινη που δε θα έχουν ωστόσο καμία σχέση μαζί μας; Εγώ, εγώ που με βλέπεις, ποτέ μου, από κούνια, δεν πίστεψα στο Θεό. Κι’ όμως αργότερα, δίχως να το καταλάβω πως, οδηγήθηκα να πιστεύω στην ανώτερη χρησιμότητα του, στην αγριωπή του ομορφιά θάλεγα. Ικανοποιεί μέσα μας ένα αίσθημα υψηλής, όχι ιερής απλά, δικαιοσύνης…».
Δεδομένου του πρόσφατου δημοσιεύματος της βρετανικής εφημερίδας από το οποίο πήραμε αφορμή να γράψουμε το παρόν άρθρο, πόσο σύγχρονο είναι το ερώτημα του Τερζάκη στο ίδιο έργο του – Δίχως Θεό – που αναρωτιέται: «… πίστη ή απιστία είναι ζήτημα που το κανονίζει η ψυχική μας διάθεση»; Ο Μητροπολίτη Μεσογαίας και Λαυρεωτικής Νικόλαος απαντάει στο ερώτημα του Τερζάκη μέσα από τον πρόλογο του έργου του Σαμαράκη, στον οποίο αναφέρει το ζωντανό παράδειγμα ότι «… σταδιακά γκρεμίζεται η πίστη. Η άλλοτε χριστιανική Ευρώπη εξελίσσεται σε «χριστιανική» χωρίς πίστη. Το πρόβλημα δεν είναι ότι σε λίγα χρόνια οι χριστιανοί θα είναι λιγότεροι, αλλά ότι πλέον είναι λιγότερο χριστιανοί, αν είναι και κάτι τέτοιο». Με άλλα λόγια, ήδη βιώνουμε αυτό το οποίο γράφει ο Καραγάτσης στο Αμρί Α Μουγκού: «… Χωρίς Θεό, δίχως την αγαλλίαση της καλής πράξης και τη συντριβή της αμαρτίας, ξεγυμνωμένοι από κάθε ηθική, εξυψώσαμε το πάθος μας σε ουδέτερη αρετή και γινήκαμε απάνθρωποι».
Σε αντίσταση, λοιπόν, της πολιτιστικής, πολιτικής και κοινωνικής βαρβαρότητα των καιρών μας, μέσα από τα κινήματα woke και cancel culture, μα κυρίως γιατί είμαι Χριστιανός, θα ήθελα να σας ευχηθώ από καρδιάς ΚΑΛΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ και ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΟ ΤΟ ΝΕΟ ΕΤΟΣ!!!