Crash Test για την Υπουργό: Μέρος Ι

Η PISA (Programme for International Student Assessment) είναι το πρόγραμμα του ΟΟΣΑ για τη διεθνή μαθητική αξιολόγηση. Η PISA ασχολείται με τα 15χρονα. Αυτά που συνήθως κατηγορούμε εμείς οι μεγάλοι ότι δεν έχουν συναίσθηση του χρήσιμου ρόλου που θα διαδραματίσουν στην κοινωνία. Η PISA «μετράει» τις δεξιότητες των 15χρονων  σε σχέση με την ικανότητα στην κατανόηση κειμένου, τα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες και των γνώσεων τους για την αντιμετώπιση πραγματικών προκλήσεων της ζωής.

Σε μία τελευταία έκθεση αξιολόγησης της, η PISA, βρήκε τα ελληνόπουλα σχετικά «καχεκτικά» σε σχέση με τις παραπάνω δεξιότητες και αυτό συνδέθηκε με το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο διατρέχει όλο το φάσμα των δημοσίων και ιδιωτικών σχολείων, καθώς δεν υπάρχει καμία απολύτως διαφορά μεταξύ τους στο εθνικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα.

Έτσι λοιπόν, ενώ η PISA κάνει έρευνα με θέμα «Developing Literacy Skills in a Digital World», ή «Are Students Ready to Thrive in an Interconnected World?» τα ελληνόπουλα μαθαίνουν πόσο κακό πράγμα είναι η τεχνολογία και πόσο απομακρύνει τους ανθρώπους μεταξύ τους, με απόλυτη πίστη στο, από δεκαετίας ’70 δόγμα του αείμνηστου Αντώνη Σαμαράκη «Όσο οι στέγες των σπιτιών μας έρχονται πιο κοντά, τόσο οι ψυχές μας απομακρύνονται».

Η σκέψη για αλλαγή του εκπαιδευτικού συστήματος υπάρχει από την πρώτη ημέρα (κυριολεκτικά) της διακυβέρνησης της χώρας από την παρούσα κυβέρνηση. Η ανάγκη για αυτονομία και ενδυνάμωση της σχολικής μονάδας υπήρξε ένα από τα κεντρικά θέματα της προεκλογικής περιόδου και παρέμεινε στο επίκεντρο του αρμόδιου Υπουργείου μέχρι την ανατροπή που επέφερε στη λειτουργία των  σχολείων (και όχι μόνο) η πανδημία του covid19.

Με ένα νέο νομοσχέδιο επιχειρείται να επιλυθούν, κάποια από τα πιο καίρια και διαχρονικά προβλήματα της ελληνικής εκπαίδευσης. Πράγματι, διαχρονικά και μακροχρόνια, το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα πάσχει από ακαμψία και άρνηση εκσυγχρονισμού, διακατεχόμενο ταυτόχρονα από ένα σύνδρομο συνδικαλιστικής εμμονής, αφού υπάρχει και δουλεύει ως αυτοσκοπός, όχι για τα παιδιά, αλλά για τους εκπαιδευτικούς των σχολείων και των φροντιστηρίων.

Να δούμε όμως ποιες είναι οι πιο σημαντικές ρυθμίσεις του Νομοσχεδίου για την «Αναβάθμιση του Σχολείου και την Ενδυνάμωση των Εκπαιδευτικών»

Το σύστημα του νομοσχεδίου βασίζεται σε τρεις πυλώνες:

• Την ενίσχυση της αυτονομίας των σχολικών μονάδων.
• Τη θέσπιση μηχανισμού αξιολόγησης του έργου των εκπαιδευτικών ως μηχανισμού βελτίωσης και ενδυνάμωσης των εκπαιδευτικών.
• Την ενίσχυση των δομών εκπαίδευσης ως κρίσιμων πυλώνων για την αποτελεσματική παιδαγωγική υποστήριξη του αυτόνομου σχολείου.

Όλα αυτά στη πράξη σημαίνουν και ενδεχόμενες συγκρούσεις με το κατεστημένο των εκπαιδευτικών, ανεξαρτήτως κομματικής συνδικαλιστικής ταυτότητας, με τους δημόσιους διοικητικούς υπαλλήλους, με συλλόγους γονέων και με την εκπορευόμενη από όλα τα παραπάνω, υποκίνηση των μαθητών σε στασιακές ενέργειες. Κοινώς, η κυβέρνηση έχει να αντιμετωπίσει την άρνηση και την αντίδραση όλων των εμπλεκομένων, συν μία δυνατή μάχη στη Βουλή.

Μπορεί φράσεις όπως «Αυτονομία ως προς τη μορφή των 4μηνιαίων δοκιμασιών αξιολόγησης. Απελευθερώνουμε τη δημιουργική πρωτοβουλία των εκπαιδευτικών μας.» όπως αναφέρονται στο προωθητικό του Υπουργείου μήνυμα, να ακούγονται ανακουφιστικές στα αυτιά του μέσου γονιού, ο οποίος έχει βαρεθεί να βλέπει τα παιδιά του να παπαγαλίζουν καταπίνοντας σελίδες, αλλά στη γλώσσα των συνδικαλιστών είναι «βούτυρο στο ψωμί» για κόντρες, πανό, συγκεντρώσεις έξω από το Υπουργείο, καταλήψεις και απεργίες εν μέσω εξετάσεων.

Είναι έτοιμη η κυβέρνηση να προχωρήσει σε ρηξικέλευθες αλλαγές προκειμένου να υλοποιήσει τους στόχους το νομοσχεδίου;

Ας δούμε τις καινοτομίες του νομοσχεδίου:

• Ελεύθερη επιλογή βιβλίου στα σχολεία (πολλαπλό βιβλίο).( Η Ελλάδα και η Κύπρος αποτελούν τη μειοψηφία των χωρών ΕΕ που διατηρούν το μονοπώλιο του ενός και μοναδικού σχολικού εγχειριδίου)

 Οι εκπαιδευτικοί θα επιλέγουν το βιβλίο που θέλουν, ανάμεσα στα εγκεκριμένα βιβλία του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.). Ταυτόχρονα, μαθητές και εκπαιδευτικοί θα έχουν πρόσβαση και στα υπόλοιπα εγκεκριμένα διδακτικά βιβλία σε ψηφιακή μορφή, καθώς και σε πλούσιο συμπληρωματικό ψηφιακό εκπαιδευτικό υλικό. Προφανής στόχος, η αποφυγή του διαχρονικού μοντέλου της αποστήθισης και η ενίσχυση της κριτικής σκέψης και ανεξάρτητης γνώμης των μαθητών.

• Αυτονομία ως προς τη μορφή των 4μηνιαίων δοκιμασιών αξιολόγησης

Ο κάθε εκπαιδευτικός θα μπορεί πλέον να επιλέξει τη μορφή της τετραμηνιαίας δοκιμασίας αξιολόγησης των μαθητών, π.χ. να αναθέσει κάποια συνθετική ή διαθεματική εργασία, μια ομαδική παρουσίαση ή να αξιοποιήσει τις μεθόδους της ανεστραμμένης τάξης (flipped classroom), όπου π.χ. ο ίδιος ο μαθητής καλείται να παρουσιάσει το μάθημα της ημέρας ή να εισηγείται τρόπους επίλυσης προβλημάτων. Δίνεται βήμα στη δημιουργική πρωτοβουλία του εκπαιδευτικού, το μάθημα γίνεται πιο ενδιαφέρον, προσαρμοσμένο στις ανάγκες της κάθε τάξης.
Αλλάζει και η φιλοσοφία της «εξεταστέας» ύλης. Εδώ έρχεται και «κουμπώνει» το γνωσιοκεντρικό μοντέλο του πολλαπλού βιβλίου. Το πολλαπλό βιβλίο στοχεύει στην καλλιέργεια της κριτικής σκέψης και στην ουσιαστική κατάκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων.

• Ενίσχυση του ρόλου των εκπαιδευτικών σε θέσεις ευθύνης (ενδοσχολικοί συντονιστές, μέντορες, υπεύθυνοι οργάνωσης και συντονισμού μαθητείας στα ΕΝΕΕΓΥΛ)

Πέραν της ελεύθερης επιλογής βιβλίου και την αυτονομία ως προς τη μορφή των 4μηνιαίων δοκιμασιών αξιολόγησης, όπως είδαμε παραπάνω, γίνεται προσπάθεια για την αποκέντρωση της διαδικασίας διεξαγωγής εκπαιδευτικών δράσεων και προγραμμάτων (σήμερα απαιτείται έγκριση Υπ. Παιδείας), τη δυνατότητα διοργάνωσης εκπαιδευτικών ομίλων (υπεύθυνοι εκπ/κών ομίλων), την απλοποίηση της διαδικασίας διενέργειας ερευνών και πρακτικής άσκησης εντός των σχολικών μονάδων, της έγκρισης εκπαιδευτικών προγραμμάτων και συνεργασιών από το ίδιο το σχολείο.

• Δημιουργία της «Ελληνικής PISA: (Αποτίμηση αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού συστήματος σε μαθητές Στ’ Δημοτικού και Γ’ Γυμνασίου). Πρόκειται για ένα τεστ διάγνωσης της αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού συστήματος. Σκοπός της ελληνικής PISA είναι η εξαγωγή πορισμάτων σχετικά με την πορεία υλοποίησης των προγραμμάτων σπουδών – όχι η αξιολόγηση της επίδοσης του μαθητή. Τα αποτελέσματα, άλλωστε, θα είναι ανώνυμα, επομένως δεν συνεκτιμώνται από τους εκπαιδευτικούς κατά την αξιολόγηση της επίδοσης των μαθητών. Η διεξαγωγή διαγνωστικών τεστ αξιολόγησης του εκπαιδευτικού συστήματος σημειώνει αυξητική τάση στις χώρες του ΟΟΣΑ – π.χ. στην Πορτογαλία, τη Σουηδία, τη Δανία, τη Νορβηγία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
• Αξιολόγηση εκπαιδευτικών και έμφαση στην επιμόρφωση

Αξιολόγηση του έργου των εκπαιδευτικών με καθαρά βελτιωτικό, μη τιμωρητικό χαρακτήρα, και έμφαση στην επιμόρφωση. Η αξιολόγηση του έργου είναι περιγραφική (4βαθμη κλίμακα: «εξαιρετικό», «πολύ καλό», «ικανοποιητικό», «μη ικανοποιητικό»), όχι ποσοτική, και αφορά τρία πεδία αξιολόγησης: (α) τη γενική και ειδική διδακτική, ανά 4ετία, από τον Σύμβουλο Εκπαίδευσης Επιστημονικής Ευθύνης/Ειδικότητας, (β) το παιδαγωγικό κλίμα και τη διαχείριση της τάξης, ανά 4ετία, από τον Διευθυντή, και (γ) την υπηρεσιακή συνέπεια και επάρκεια εκπαιδευτικού, ανά 2ετία, από κοινού από τον Σύμβουλο Εκπαίδευσης Παιδαγωγικής Ευθύνης και τον Διευθυντή.

Προβλέπονται πριμοδοτήσεις (bonus) ή/και κυρώσεις ανάλογα με τα αποτελέσματα της αξιολόγησης για την υπηρεσιακή πορεία του εκπαιδευτικού; Όχι

• Ενίσχυση του ρόλου του Διευθυντή και των εκπαιδευτικών σε θέσεις ευθύνης

Ο Διευθυντής θα ενισχύεται μέσω :

• Θέσπισης υποστηρικτικών οργάνων – distributed leadership model
• Υποδιευθυντές (επιλογή μετά από εισήγηση Διευθυντή)
• Ενδοσχολικούς Συντονιστές
• Μέντορες
• Υπεύθυνους διασύνδεσης με τη μαθητεία στα ΕΝΕΕΓΥΛ
• Διοργάνωση ετήσιων επιμορφώσεων
• Διεύρυνση του ρόλου του Διευθυντή ως αξιολογητή των εκπαιδευτικών του – παρατηρήσεις μαθημάτων
• Αρμοδιότητας για τη διοργάνωση παιδαγωγικών συναντήσεων
• Αρμοδιότητας για την άσκηση πειθαρχικού ελέγχου
• Δυνατότητα αξιοποίησης σχολικών εγκαταστάσεων εκτός σχολικού ωραρίου : Παρέχεται μεγαλύτερη δυνατότητα αξιοποίησης των σχολικών εγκαταστάσεων μετά το πέρας του ωρολογίου προγράμματος, για τη διοργάνωση σχολικών εκδηλώσεων ή άλλων προγραμμάτων που απευθύνονται στην εκπαιδευτική κοινότητα. Πλέον, προτείνεται την απόφαση διοργάνωσης να την λαμβάνει το Σχολικό Συμβούλιο, στο οποίο συμμετέχουν και εκπρόσωποι του Σχολείου και του Δήμου. Σε περίπτωση που κάποια σχολική εκδήλωση, όπως για παράδειγμα μια θεατρική παράσταση, αποφέρει έσοδα, προβλέπεται ότι τα έσοδα αυτά θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τη σχολική μονάδα που διοργάνωσε την εκδήλωση. Αυτό σαφώς και δεν επηρεάζει με κανέναν τρόπο το ύψος της τακτικής επιχορήγησης των σχολικών μονάδων. Το μόνο που αλλάζει είναι ότι τα σχολεία αποκτούν μεγαλύτερη ελευθερία στη δυνατότητά τους να διοργανώνουν εκδηλώσεις στον χώρο τους, και εφόσον το επιθυμούν, να ορίζουν και κάποιο εισιτήριο.
• Αύξησης θητείας από 3ετή σε 4ετή και δυνατότητα επαναδιορισμού χωρίς όριο 2 θητειών
• Δομές Υποστήριξης της Εκπαίδευσης : Ιδρύονται θέσεις στελεχών με αμιγώς παιδαγωγικό χαρακτήρα, δηλαδή θέσεις Εποπτών Ποιότητας της Εκπαίδευσης τόσο σε επίπεδο Περιφερειακής Διεύθυνσης Εκπαίδευσης όσο και σε επίπεδο Διεύθυνσης Εκπαίδευσης. Οι Σύμβουλοι Εκπαίδευσης αυξάνονται στον αριθμό και υπηρετούν στις Διευθύνσεις Εκπαίδευσης, ώστε να είναι πιο κοντά στις σχολικές μονάδες και να υποστηρίζουν έμπρακτα και σε καθημερινή βάση την εκπαιδευτική κοινότητα. Επίσης, ιδρύονται 1.100 νέες οργανικές θέσεις ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών στα Κέντρα Διάγνωσης, Συμβουλευτικής και Υποστήριξης (ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ.), οι οποίες θα καλύπτουν τις ανάγκες των σχολικών μονάδων γενικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης. Ως προς τα κριτήρια επιλογής στελεχών εκπαίδευσης, αυξάνεται η απαιτούμενη προϋπηρεσία για την ανάληψη θέσεων ευθύνης και προστίθεται ως κεντρικό κριτήριο επιλογής το αποτέλεσμα της αξιολόγησης του υποψηφίου, κάτι το οποίο είχε απαλειφθεί από τον ΣΥΡΙΖΑ.

Στο νομοσχέδιο, επαναλαμβάνεται πολλές φορές η λέξη «αξιολόγηση». Λέξη ταμπού για την ελληνική πραγματικότητα, όχι μόνο στο «συνήθη ύποπτο», το δημόσιο τομέα, αλλά και τον «υπεράνω υποψίας» ιδιωτικό, που κάποιες φορές αναδεικνύεται χειρότερος σε αγκυλώσεις από το δημόσιο (αλλά αυτό είναι θέμα άλλου άρθρου).

Σκέφτομαι ότι, στην Ελλάδα κάποια πράγματα δεν έχουν γίνει και υπάρχει λόγος που δεν έχουν γίνει : Δεν τα θέλουν οι Έλληνες.  Αυτό είναι μία διαπίστωση ισότιμη με τη διαπίστωση που αναδύεται από τη γνωστή χολυγουντιανή ταινία (αλλά και το αντίστοιχο βιβλίο) «He’s just not that into you!» που μεταφράστηκε στα ελληνικά «Απλώς δε σε γουστάρει!».

Θέλω να πω, ότι κάποια πράγματα έχουν τόσο απλή εξήγηση που μας είναι αδύνατο να τη σκεφτούμε γιατί δε θέλουμε να την παραδεχτούμε. Πρέπει να επινοούμε συνεχώς δράκους, όπως η μεταπολιτευτική αριστερά και ο διαποτισμός της νοοτροπίας της στο DNA του έλληνα,  το ΠΑΣΟΚ, το χρηματιστήριο, η τουρκοκρατία και το ότι δεν περάσαμε Διαφωτισμό.

Αν υπάρχει μια ώρα για να αποδείξουμε ότι θέλαμε πάντα τις αλλαγές και τον εξευρωπαϊσμό της κοινωνίας μας, αλλά δε μας άφηναν τα φαντάσματα του Εμφυλίου, αυτή η ώρα είναι η καλύτερη. Αν την αφήσουμε να φύγει αναξιοποίητη, θα πρέπει όλο το φιλελεύθερο φάσμα σκέψης να αναθεωρήσει αρκετές από τις παραδοχές του για την ελληνική κοινωνία και το τι θέλει πραγματικά ο έλληνας πολίτης.

Δε μένει παρά να γράψουμε το «Crash Test για την Υπουργό: Μέρος ΙΙ» σε μερικούς μήνες, εκεί κατά το Πάσχα, όταν θα έχει τελειώσει και το α΄τετράμηνο του σχολικού έτους, θα έχουν ήδη ξεκινήσει οι αξιολογήσεις των εκπαιδευτικών και θα έχουν αξιολογηθεί και οι  μαθητές, σε κάποια σχολεία, και με το σύστημα της παράδοσης εργασίας.

To be continued, λοιπόν…