Τον Δεκέμβριο του 2019 ο κόσμος ήρθε αντιμέτωπος με μία επιδημία στην οποία βρέθηκε απροετοίμαστος τόσο από την έντασή της, όσο εντέλει και από τις επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία.
Μιλώντας για επιπτώσεις θα πρέπει να δούμε το ποσοστό μείωσης του ΑΕΠ -το 2ο τετράμηνο του 2020- παγκοσμίως σύμφωνα με το ΟΟΣΑ. Μπορείτε να δείτε στο παρακάτω διάγραμμα το ποσοστό μείωσης:
Όπως γίνεται κατανοητό, δεδομένης και της γεωπολιτικής κατάστασης ανά την υφήλιο, αυτή η μείωση θα ρίχνει τη σκιά της για αρκετά χρόνια με ό,τι αυτό συνεπάγεται και για την ανεργία που πιθανώς θα επακολουθήσει.
Σαν να μην έφταναν οι οικονομικές επιπτώσεις, λόγω της έντασης του ιού αλλά και της άγνοιάς των ειδικών γι’ αυτόν, σε πολλές περιπτώσεις οι πολίτες κρατών γίνανε μάρτυρες περιορισμού αν όχι κατάργησης θεμελιωδών μέχρι τότε ελευθεριών. Αυτό ήταν γεγονός που δημιούργησε κι όχι άδικα, τουλάχιστον ανησυχία.
Πριν προχωρήσουμε όμως στις συνέπειες, αναφορικά με το που βαδίζουμε ως κράτη, οργανισμοί ή κοινωνίες, μετά τον COVID-19 -αλλά όχι μόνο εξαιτίας αυτού- καλό θα ήταν να δούμε τι έχει συμβεί στην πρώτη εικοσαετία της νέας χιλιετίας για να αποκτήσουμε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα.
Έτος 2000! Αρχή μιας νέας χιλιετίας. Νέα όνειρα για τους πολίτες όλου του κόσμου. Ελπίδες για ένα καλύτερο μέλλον. Αποδείχθηκε όμως ότι όλα αυτά δεν ήταν τίποτε παραπάνω από ευσεβείς πόθοι, καθώς πριν το τέλος της πρώτης δεκαετίας (2007), κυρίως ο Δυτικός κόσμος βίωσε μια μεγάλου μεγέθους οικονομική κρίση -που δεν άφησε ανεπηρέαστο κανένα κράτος- η οποία ξεκίνησε στην Αμερική (με αποκορύφωμα την χρεοκοπία της Lehman Brothers). Από εκεί και πέρα η κρίση μεταδόθηκε αστραπιαία σε ολόκληρο τον κόσμο.
Μία από τις επιπτώσεις ήταν, με ελάχιστες εξαιρέσεις, η επιβράδυνση του ΑΕΠ. Αυτό φαίνεται στο παρακάτω πίνακα και μάλιστα μπορείτε να δείτε ότι σημαντική μείωση υπήρχε σε 2 φάσεις. Η πρώτη την διετία 2008-2009 και η δεύτερη το 2015.
Η μείωση του ΑΕΠ ευλόγως αύξησε την ανεργία. Στο παρακάτω διάγραμμα μπορείτε να δείτε την διακύμανση της ανεργίας σε επιλεγμένες χώρες. Θα παρατηρήσετε ότι με ελάχιστες εξαιρέσεις υπήρξε αύξηση της ανεργίας μετά το 2008 για να φτάσουμε σε περίπου ίδια επίπεδα με το 2007 μόλις το 2019, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Θα πρέπει να τονιστεί σε αυτό το σημείο, ότι στα μεγέθη, ΑΕΠ και Ανεργία παίζουν ρόλο -μικρότερο ή μεγαλύτερο- στη διακύμανσή τους κι άλλοι, πολλοί παράγοντες.
Στο τέλος του 2010, ξεκίνησε η “Αραβική Άνοιξη” η οποία αποσταθεροποίησε μία σειρά κρατών σε μία ευρεία περιοχή της υφηλίου. Να σημειωθεί ότι η “Αραβική Άνοιξη” συνεχίζεται σε διάφορα κράτη (Λιβύη, Συρία για παράδειγμα) όπως επίσης συνεχίζονται και οι επιπτώσεις της.
Η “Αραβική Άνοιξη” είναι υπεύθυνη για πολλά δεινά, περισσότερα από αυτά που οι εμπνευστές της μάλλον υπολόγιζαν ότι θα διορθώσει.
Η “Αραβική Άνοιξη” λοιπόν είναι υπεύθυνη -μεταξύ άλλων παραγόντων- για τις διακυμάνσεις της τιμής των ορυκτών καυσίμων. Είναι κυρίως όμως υπεύθυνη για την αστάθεια σε όλη την MENA περιοχή, η οποία συμπαρασύρει -αυτή τη στιγμή που μιλάμε- σχεδόν όλη την Μεσόγειο, λαμβάνοντας υπόψη τον τουρκικό αναθεωρητισμό και τα νέο-οθωμανικά τους όνειρα. Συνεπεία των πολέμων και της αβεβαιότητος στην περιοχή, ελέω και της τουρκικής επιθετικότητας, κορυφώθηκε και το πρόβλημα της παράνομης μετανάστευσης το οποίο κοστίζει σε ανθρώπινες ζωές. Κοστίζει σε ζωές για πολλούς λόγους μόνο που πρωτεύοντα ρόλο παίζει η χυδαία εργαλειοποίηση των μεταναστών από την Τουρκία. Υπάρχει φυσικά και το οικονομικό κόστος στην Ευρώπη ιδιαίτερα στις χώρες πρώτης υποδοχής. Δημιουργώντας σε αρκετές περιπτώσεις και πιθανό πρόβλημα ενσωμάτωσης, αλλά και σταθερότητας-συνοχής του κοινωνικού συνόλου, λόγω των αριθμών των παράνομων μεταναστών που δείχνουν να μην έχουν τέλος.
Φτάνοντας στο 2019 βιώσαμε και συνεχίζουμε τον τρόμο του COVID-19. Ξεκινώντας ο ιός από την Κίνα ο μέσος πολίτης κατανόησε, αφού η οικονομική δραστηριότητα μεταξύ κρατών σιγά-σιγά άρχισε να περιορίζεται δραστικά, το πόσο εξαρτημένος βρίσκεται -και σε σχέση με υλικά αγαθά, πολλές φορές και πρώτης ανάγκης-.
Με όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, ο μέσος πολίτης, κατανόησε στην πράξη αυτό που είχε ακούσει για την πεταλούδα που και μόνο στην κίνηση των φτερών της προκαλούσε τυφώνα στην άλλη πλευρά της Γης, η πεταλούδα σε αυτή την περίπτωση είναι ο COVID-19. Θυμήθηκε ότι οι μεγάλες εταιρείες μετακινούνται σε χώρες μακριά από την αρχική τους έδρα, για να μειώσουν τα κόστη τους. Έμαθε πλέον ότι οι εταιρείες κολοσσοί μπορεί να έχουν, και έχουν, μεγαλύτερη οικονομική επιφάνεια και άρα εξουσία από ολόκληρα κράτη (βλ. Apple). Μάλιστα “είδε με τα μάτια του” την διελκυστίνδα μεταξύ κρατών-εταιρειών λόγω του ότι οι τελευταίες προσπαθούν πάντα να ξεπεράσουν το εμπόδιο που ακούει στο όνομα κράτος και κρατικός έλεγχος. Αντιλήφθηκε ότι στο πλέγμα των διαφόρων πολλών εταιρειών μπορεί να υπάρχουν μερικοί μόνο άνθρωποι. Βίωσε τον περιορισμό ή την απώλεια θεμελιωδών ελευθεριών για την προστασία του ελέω COVID-19.
Κάποιοι μετά από όλα αυτά που αναφέρθηκαν άρχισαν να σκέφτονται το μέλλον τους. Ένα μέλλον που προδιαγράφεται μάλλον ζοφερό καθώς το οικονομικό μοντέλο όπως έχει εξελιχθεί οδηγεί, πιθανώς, στην καλύτερη περίπτωση σε ολιγοπώλια και στην χειρότερη σε μονοπώλια (ακόμα και σε είδη διατροφής…). Ένα μέλλον που οι θέσεις εργασίας θα μειωθούν, τουλάχιστον σε εργασίες που δεν απαιτούν υψηλή εξειδίκευση. Το μέλλον σίγουρα θα είναι διαφορετικό από όσα μέχρι σήμερα θεωρούνταν δεδομένα. Οι άνθρωποι πλέον γνωρίζουν ότι οι θέσεις εργασίας θα μειωθούν, η αυτάρκεια δεν θα είναι δεδομένη κι όλα θα εξαρτώνται από εισαγωγές. Αυτό θα οδηγήσει στην επιστροφή στην “ασφάλεια της Ιστορίας”, δηλαδή σε αυτό που ονομαζόταν “Έθνος – Κράτος”. Τότε που τα κράτη ήταν μεν μέρος ενός ευρύτερου συνόλου αλλά είχαν δε αυξημένη αυτάρκεια, αυτονομία και βασικά κυριαρχία.